Dwi wedi treulio dau ddegawd yn tynnu llun wrth arsylwi sydd wedi fy helpu i fy naearu fy hun yn y byd; i weld mwy ac i weld yn well. Mae'r arfer hwn hefyd wedi datgelu cyfyngiadau o fewn golwg ddynol yn llythrennol ac yn ffigurol, a sut y gall ein cyfyngu ni a'n syniadau. Yn gyffredinol, mae ein bydoedd personol ein hunain yn cael eu hidlo trwy ddau lygad sy'n symud o gwmpas yn y gofod, tua 5 troedfedd oddi ar y llawr tra'n dal i fod yn sownd iddo. Wedi'i garcharu gan ein gorwel 360 gradd, lle bynnag yr ydym yn dewis mynd; dyma ein byd. Rwy'n hoffi ei alw'n "crac hairline o brofiad unigol". Dychmygwch linell tenau sydd brin yn weladwy ar fâs enfawr o ymwybyddiaeth dorfol.
Mewn dinas mae ein profiad yn cael ei gyfyngu yn dynnach. Mae ein gweledigaeth yn cael ei orlwytho gan adeiladau, hysbysebion a sgriniau ffôn. Rydym yn unigolion mewn torf, wedi'n cyfyngu yn gorfforol ac o ran ein dychymyg. Yn teithio ar hyd lefel y stryd mewn llif o rymoedd nad allwn eu deall yn llawn.
Rydym yn gwybod y gall newid safbwynt gynnig rhyddid. Fel plant, rydyn ni'n sefyll ar ein dwylo. Wrth droi’n oedolyn, pan gynigir mynydd i ni, rydym yn dringo i'r copa. Mae bod uwch yn ein galluogi i weld yr hyn na allwn ei wneud pan fyddwn ni o fewn. Pa mor agos ydyn ni i gyd yn ymddangos o’r nen?
Yma, byddwn yn edrych eto ar uchafbwyntiau rwyf wedi'u canfod wrth i mi chwilota drwy gasgliad ar-lein Celf Ar Y Cyd. Gwobr y chwiliad hwn oedd gwaith sy'n cynnig safbwyntiau uchel i ddylanwadu ar fy ngwaith fy hun Uwchben y Dŵr, y byddwch yn dysgu mwy yn ei gylch isod.
Golygfa o Dŷ Margam (tua'r Gogledd)
Mae'r olygfa hon o Dŷ Margam yn un o bâr o baentiadau topograffig o adeiladau sydd bellach wedi'u dymchwel ar Ystâd Parc Gwledig Margam, Mae'r un yma yn edrych tua'r gogledd, a'r llall i'r de ar draws twyni Cynffig ac i'r môr.
Mae'r gwibiad hwn o'r gorffennol yn rhoi ciplun o gyfnod penodol trwy baent. Y tir a elwir bellach yn Barc Gwledig Margam, tua 1700. Cyn y chwyldro diwydiannol, gwaith dur Port Talbot a'r M4.
Nid oedd bryn i beintio ohono nac awyrennau i hedfan uwchben yr olygfa. Mae'n debyg bod yr artist anhysbys wedi addasu brasluniau a wnaed ar lawr gwlad a’u cyfuno â mapiau o'r ardal. Dyma lle mae arsylwi a mesur yn cwrdd â’r dychymyg.
Mae'r olygfa’n Dduwiol; rydym ni yn hollbresennol. Gall ein ffocws grwydro a meddiannu gyda rhyddid. Ni ddylid tanbrisio camp weledigaethol yr artist hwn. Er eu bod yn cyflawni cydbwysedd rhwng y penodol a thopograffeg; maen nhw hefyd yn chwareus. Mae eu cynnig yn un hael - arwydd bychan o fywyd bob dydd. O fewn y ffin rydym yn gweld ceirw sy'n ymgasglu a gwasgaru tra bod gweithwyr yn teithio’r ffordd bell o gwmpas.
Yn y pen draw mae'r delweddau hyn yn dangos perchnogaeth. Paentiad o eiddo; cyfoeth a waliau. Maent yn ffordd i'r perchnogion i ddelweddu a chyfathrebu asedau gwasgarog sydd wedi rhagori ar eu persbectif dynol, sydd wedi'i rwymo i’r ddaear. Roedd y gweithiau celf hyn yn eu helpu i gadw golwg ar y cyfan, cyn i amser eu goresgyn yn y pen draw.
Pwll Llygredig yn y Maendy
Mae gweledigaeth Jack Crabtree o bwll llygredig yn y Maendy yn adlewyrchu ar dirwedd de Cymru wrth i'r diwydiant leihau, er i’w greithiau barhau. Yn debyg i The Boar Hunt, gan Velasquez (National Gallery, Llundain), mae paentiad Crabtree yn gweld y gwyliwr yn dringo'r clawdd cyn troi yn ôl i edrych allan ar y dirwedd baentiedig. Yn hytrach na chylch baedd amgaeedig, rydyn ni'n dod o hyd i gyflafan mwy modern, gyda thro ffuglen wyddonol.
Mae’r blaendir yn neuadd o flodau dystopaidd sy’n llenwi'r inclein yn atgoffa rhywun o ddelweddau a grëwyd yn The Drowned World gan JG Ballard (1962). Yn torri ar draws y gorwel pell mae tirnodau hollbwysig - yr ychydig goed sy'n weddill a’r rhes o fythynnod teras - yn cyfleu’r raddfa sydd ei hangen i ystyried cyrhaeddiad y diraddiad anial hwn.
Mae cylchoedd o wyrdd asid a melyn sylffwrig yn pigo ein llygaid wrth iddynt wasgaru allan. Efallai bod hyn yn esbonio angen y prif gymeriad unig i wisgo gogls weldio. Yn wynebu tuag allan, yn ein hwynebu, nid allwn weld lle mae eu golwg yn gorwedd. Yn hytrach, fe welwn adlewyrchiad o’r dirwedd. Ffordd ddyfeisgar Crabtree o ymestyn ymylon ei fyd y tu hwnt i'r cynfas gyda gweledigaeth llwm; mwy o'r un peth. Cyfarfyddiad hynod gyda neges o rybudd i'r dyfodol. Os gellir taenu un lagŵn yn y Maendy mor hawdd, felly hefyd y gall gweddill y byd.
Empathi dychmygus
Gellir datrys llawer o broblemau'r ddynoliaeth, yn hanesyddol, heddiw ac yn y dyfodol gydag empathi, cymuned a chysylltiad. I'r gwrthwyneb, mae'r systemau sydd o'n cwmpas yn ein gwthio ni at yr egosentrig. Mae'r systemau hyn, a sefydlwyd ymhell cyn i chi neu i mi gael ein geni, yn rhwystro ein gallu i ddod at ein gilydd a gwneud camau at gydweithio.
Ar ba bwynt y byddwn yn rhoi'r gorau i falio? Pa mor bell allan o’n golwg sydd angen i her gymdeithasol fod cyn ein bod yn dychwelyd at ein pryderon lleol? Gall celf ein helpu i ddeall problem trwy gynnig persbectif gwahanol. Gall ymweliad ag arddangosfa fod yn ffordd wahanol o 'ddringo'r bryn' ac ennill y safbwynt newydd sy'n dangos cymdeithas i'w hun.
Golwg ar y byd
EVANS, Geraint Ross, Uwchben y Dŵr © Geraint Ross Evans
Fel golygfeydd Parc Margam, rwyf innau hefyd eisiau ymgynnull, distyllu ac ail-greu profiadau gwahanol ar lawr gwlad yn rhywbeth y gellir ei ystyried yn ei gyfanrwydd.
Mae fy ngwaith newydd Uwchben y Dŵr gafodd ei arddangos yn BayArt ym Mae Caerdydd yn ceisio rhoi syniad o'r hyn sy'n diffinio ein hamser a dangos i'r byd i gyd sut ydw i’n ei ddeall ar hyn o bryd. Ond sut ydych chi'n mynd ati i ddangos popeth? Daeth syniadau ar gyfer y ffurflen o ffynhonnell annisgwyl; yn donut.
Yn ei llyfr, Donut Economics, mae Kate Raworth yn cynnig model economaidd newydd i ddisodli ein hymroddiad cadarn i dwf. Y dyfyniad isod oedd fy ngalwad i weithredu.
‘The most powerful tool in economics is not money, nor even algebra. It is a pencil. Because with a pencil you can redraw the world.’ – Kate Raworth
Mae 'donut' Raworth yn cynnig fframwaith topograffig yr wyf wedi'i ailddychmygu i archwilio a symboleiddio yn weledol pob rhan o'n pos cymhleth modern. Fe ddychmygais ynys wedi'i hamgylchynu gan y môr ac wedi'i hamgáu gan ddyfnderoedd y gofod allanol; system gaeedig sy'n disgrifio terfynau ein hamgylchedd.
Yn ganolbwynt mae crater myglyd sy'n carcharu'r rhai heb y modd sylfaenol na'r sylfaen gymdeithasol i oroesi; y rhai mewn rhyfel, y dadleoledig, y newynog. Mae angen i ni fynd â nhw oddi yno ac i mewn i le diogel. Mae'r cylch sy'n amgylchynu'r "diffyg" hwn yn darparu'r sylfaen gymdeithasol hon y mae mawr ei hangen. Mae'r ardal yn frith o dirnodau sy'n darlunio neu'n symboleiddio cydraddoldeb, addysg, llais gwleidyddol, iechyd, tai ac undod â natur; y "Lle Diogel a Chyfiawn i Ddynoliaeth". Dyma'r nod a'r canlyniad o ddod o hyd i gydbwysedd a'i adfer. Ond byddwch yn ofalus o orlawnder. Anwybodaeth, safbwyntiau sy’n polareiddio, cyfoeth etifeddol a statws sy'n ein llithro tuag at y dyfroedd sy'n codi; y "nenfwd ecolegol". Yma, mae'r gweithgareddau hyn yn rhwystro hafoc ar y ddaear ac mae ei drigolion sy'n achosi llawer o'r digwyddiadau sydd, yn anochel, yn arwain y 99% ohonom yn ôl tuag at y "diffyg" canolog neu oddi ar y dudalen yn gyfan gwbl.
Gwneud delweddau yw fy maes chwarae lle mae gofod darluniadol yn cwrdd â’m meddwl. Yma, mae lle ar gyfer cymhlethdod a naws, waeth pa mor oddrychol. Mae Uwchben y Dŵr yn ceisio seilio'r syniadau hyn yn ddychmygus yn y gweledol ac adnabyddadwy; creu delwedd fyw, gyffrous o'r byd tua 2024. Mae Uwchben y Dŵr yn ficrocosm sy'n ein galluogi i gymryd cam dychmygus yn ôl i geisio gwneud synnwyr o'r cyfan. I gael golwg ddyrchafedig. O'r man cychwyn gallwch weld y cyfan ar unwaith, gwneud cysylltiadau, gofyn am eglurder ac archwilio'r posibiliadau ar gyfer byd gwell. Mae'r gwaith hwn yn wahoddiad i chi, y gwyliwr, i arafu ac eistedd ychydig wrth fy ymyl yma ar y dibyn, tra bod ein pennau'n dal i fod uwchben y dŵr.
Cafodd fy narluniau, yn cynnwys Uwchben y Dŵr eu hardddangos fel rhan o Silent Revolution / Chwyldro Tawel – arddangosfa ar y cyd gyda Sue Williams yn BayArt yng Nghaerdydd yn 2024.
Artist ffigurol o Gaerdydd yw Geraint Ross Evans sy’n defnyddio darlunio fel man chwarae i archwilio materion cyfoes cymhleth drwy olwg pobl a lle. Fe astudiodd ym Mhrifysgol Metorpolitan Abertawe a’r Ysgol Ddarlunio Brenhinol yn Llundain, lle mae bellach yn addysgu. www.geraint-evans.com @geraintevans_artist
